در ابتدا این مفهوم به‌عنوان یک مسئله نظامی و در ارتباط با توانایی کشورها برای مقابله با حملات خارجی تعریف می‌شد اما در گذر زمان از مسئله‌ای ساده و متمرکز بر مقابله در برابر تهدیدات نظامی خارجی، تحول یافته و امروزه جنبه‌های دیگر ازجمله امنیت اقتصادی، غذایی، انرژی و محیط‌زیستی را در بر می‌گیرد. بر این اساس، یک ملت در شرایطی دارای امنیت ملی است که علاوه بر توان دفاع از خود در صورت وقوع حمله نظامی، از جنبه‌های دیگر امنیت چون خودکفایی، استقلال اقتصادی، امنیت غذایی و محیط‌زیست سالم بهره‌مند باشد. یکی از وجوه مهم امنیت ملی، حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی است.
این دو موضوع اگرچه در نگاه اول مفاهیمی دور از هم و بدون قرابت به‌نظر می‌رسند اما ارتباط تنگاتنگی بین محیط‌زیست و منابع طبیعی با سایر ابعاد اجتماعی و اقتصادی امنیت ملی وجود دارد. امنیت محیط‌زیستی یا اکولوژیکی، به یکپارچگی و توان اکوسیستم‌ها برای حفظ اشکال مختلف حیات ازجمله انسان اشاره دارد. در این میان، نقش و کارکردهای منابع طبیعی به‌صورتی است که نه‌تنها تداوم حیات، بلکه اقتصاد، اشتغال و شرایط اجتماعی شهروندان نیز در گرو حفظ این عرصه‌های طبیعی است. تخریب جنگل‌ها و مراتع در اثر تغییر کاربری، بهره‌برداری نامناسب و برنامه‌های توسعه، نتایجی مانند فرسایش خاک، بروز سیل و هدررفت آب را در پی دارد که به‌دنبال این موارد کاهش تولیدات زراعی، باغی، شیلات، وقوع پدیده گردوغبار و خسارت به صنایع و تاسیسات رخ خواهد داد.
پیامد این امر مسائل اجتماعی همچون رقابت برای منابع محدود زمین و آب و مهاجرت با تبعاتی در سطح ملی است. کاهش توان تولیدی سرزمین در اثر تخریب جنگل‌ها و مراتع، ضعف اقتصاد داخلی و ایجاد وابستگی به کشورهای دیگر را در پی خواهد داشت که می‌تواند در بزنگاه‌های حساس تبدیل به تهدیدی برای امنیت ملی شود.
بنابراین لازم است که در کنار استفاده از ابزارهای نظامی، اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک برای حفظ امنیت ملی، از اهمیت منابع طبیعی غافل نشده و حفاظت از این عرصه‌ها را در تمامی اقدامات مورد توجه قرار داد. در این میان باید مراقبت نمود که جنگل و مرتع قربانی فعالیت‌های اقتصادی در قالب معدن‌کاوی، جانمایی صنایع و جاده یا تغییر کاربری نشود که در این صورت نه‌تنها منجر به توسعه پایدار نخواهد شد بلکه با اثرات منفی اجتماعی و اقتصادی، تهدیدی برای امنیت ملی است.
حفاظت جنگل‌ها و مراتع تنها از طریق اختصاص بودجه میسر نیست. استفاده از ابزارهای قانونی برای جلوگیری از تخریب این عرصه‌ها و رصد برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان‌های مسئول از مهم‌ترین اقدامات لازم است. دیدگاه‌های حاکم بر سازمان جنگل‌ها و نگرش بالادستی به این عرصه‌ها به‌عنوان حافظ امنیت ملی یا منبع درآمد، حائز اهمیت است. بدین‌ترتیب درک اهمیت منابع طبیعی در تامین امنیت ملی، مانع از قربانی شدن این عرصه‌ها برای منافع اقتصادی کوتاه‌مدت خواهد شد.
نظر شما